Што претставува остеопороза?

Остеопороза е доминантно метаболно заболување на коските и претставува голем здравствен и социјален проблем. Асимптомна болест која не јавува симптоми, освен можеби намалување на височината на пациентите и појава на ‘грбка’ на грбот (торакалниот дел).

Таа претставува намалување на густината на коските, која може да доведе до кршење (фрактури) на истите и тоа при помали оптоварувања односно при вршење на секојдневни активности.

Тука спаѓаат: фрактура на колкот при пад кај повозрасни лица, потоа фрактури на раката (radii loco typico-фрактура на радиус), како и компресивни фрактури на пршлените на ‘рбетниот столб, кај кои всушност се забележува намалување на висината на пршленското тело.

Која е функцијата на коските?

Коската е механичка поддршка на мускуло-скелетната структура на телото.

Коскеното ткиво е многу активно ткиво и коската да би ја задржила својата форма, коскеното ткиво е подложно на постојани промени и обновувања, така што секоја година се обновува околу 20 проценти од вкупното коскено ткиво.

Постојат 2 вида на клетки:

• Остеокласти, кои ја разградуваат коската,
• Остеобласти, кои ја обновуваат (создаваат) коската.

Кај коските се случува процес на моделирање и ремоделирање, при која настанува отстранување на старата коска и замена со ново коскено ткиво.

Максимална коскена маса кај возрасен човек се достигнува помеѓу 30-тата и 35-тата години.

Видови или поделба на остеопороза

Примарни:

• Идиопатски – непознато потекло,
• Кај жени пред менопауза,
• Кај млади мажи или јувенилна остеопороза,
• Кај жени после менопауза,
• Сенилна (кај возрасни лица, поврзани со возраста).

Секундардни:

• При неправилна исхрана, булимија, недостаток на витамин Ц и витамин Д, недостаток на калциум, преголем внес на натриум, имобилизација (недвижење),
• Кај ендокринолошки заболувања (Кушингов синдром), дијабет, акромегалија, хиперпаратироидизам, хипертироидизам, тумори на хипофиза (кај што се лачи пролактин),
• После хируршки зафати-интервенции (кај отстранување на дел од желудник или дел од дебело црево).

Причини за настанување на остеопороза

• Генетски фактор,
• Рана менопауза,
• Долго недвижење (имобилизација) – пасивен живот,
• Ендокринолошки и хематолошки болести,
• Мала телесна тежина,
• Користење на некои лекови: кортикостероиди, метотрексат,
• Намален внес на калциум.
• Лоши животни навики (алкохол, пушење, голем внес на натриум, кофеин и сл).

Зашто жените се поподложни кон остеопороза во споредба со мажите?

• Поради губење на половите хормони (естроген и прогестерон) кои ги лачат овариумите (јајниците),
• Кај мажите дијаметарот на самите коски е поголем за разлика од жените и мажите се бават повеќе со физичка активност или поголема физичка работа која помага за зајакнување на коската,
• Вертебрални (пршленски) скршеници, односот помеѓу жени и мажи е 7:1,
• Скршеници на колк, односот помеѓу жени и мажи е 2:1,
• Колесови фрактури (скршеници на раката), односот помеѓу жени и мажи е 5:1.

Како може да знаеме дали имаме остеопороза и како се дијагностицира?

DEXA Scan (испитување на густината на коскена маса) и лабораториски испитувања – маркери за коскено разградување, концентрација на јонизиран калциум и витамин Д.

Се мери грам на сантиметар квадратен.

• T-score споредбено со 30 годишни.
• Z-score се гледа кај млади и возрасни пациенти.

Нативната рентгенска снимка може да дијагностицира присуство на остеопороза кога ќе дојде до загуба на коскената маса повеќе од 25 до 30 проценти.

Дали е можно да се лекува остеопорозата?

Да, во зависност од почетната состојба, остеопорозата може да се лекува. После лекување на остепорозата од 1 година, се прави контролен DEXA Scan и се пратат лабараториските параметри. Кои лекови и методи од физикалната медицина можат да се користат во лекувањето на остеопорозата?

Калциум и витамин Д како суплементи или по природен начин со исхрана и сончање

Бифосфонатите се лекарства кои го земаат калциумот од телото и го носат до коската со цел да ја зајакнат. Со користење на овие лекови се подобрува минералната густина на коската од 5 до 10 проценти.

Вежби за зајакнување на екстензорите (мускулите) на грбот

Кај пациенти кои боледуваат од остеопороза, потребно е секојдневно движење (пешачење) од 30 до 40 минути со таканаречено брзо одење, потоа пливање 2 пати неделно за јакнење на мускулите на грбот, вежби без преголемо напрегање, тенис, гимнастика и други, при што е потребен минимален праг на оптоварување на коските за да дојде до покачување на нивото на минерали во самата коска. Лица со нормална густина на коските можат превентивно да делуваат преку вежбање на аеробик, џогирање, подигнување на тежини, скијање и друго. Анаболните стероиди имаат остеобластно дејство односно помагаат за формирање на коската.

Нискофрекфентно магнетно поле

Стимулира создавање на нова коска и делува остеобластно.

Лекување на фрактури

Скршениците на колкот се лекуваат скоро секогаш по хируршки пат (смртноста кај фрактури на колкот е 15 до 20 процети на 100 пациенти)

Кај скршениците на пршлените, во зависност од видот на фрактурата, докторот одредува дали ќе има оперативно или неоператино лекување.

Кај неоперативното лекување е потребно мирување, таблетарна терапија, помагала за `рбетен столб – ортози кои се строго препишани од доктор, бидејќи ако се носат на своја рака, всушност можат да предизвикаат ослабување на самата мускулатура и влошување на целата состојба.

Колкав треба да биде внесот на калциум?

• Концентрацијата на калциум зависи од возраста и полот на пациентот:
• Кај деца од 9 до 18 години, дневната доза изнесува 1300 mg,
• Кај жени од 25 до 64 години, дневната доза изнесува 1000 mg,
• Кај жени над 65 години, дневната доза 1500 mg,
• Кај доилки и бремени жени, дневната доза извесува 1200 – 1500 mg,
• Кај мажи до 65 години, дневната доза изнесува 1000 mg,
• Кај мажи над 65 години, дневната доза изнесува 1500 mg.